Hoe aanjagers Arno van der Spek en Irene Straatsburg duurzaam gedrag binnen Careyn weten te continueren
In de interviewreeks ‘Verduurzamen van de zorg doen we samen’ hebben wij Irene Straatsburg en Arno van der Spek, twee van de Duurzame Denkers en voorlopers in een duurzame ouderenzorg, vragen gesteld over hun motivatie voor verduurzaming. Zij geven inzicht in hoe Careyn is gestart, welke veranderingen zij hebben doorgevoerd en hoe zij proberen zoveel mogelijk mensen binnen de organisatie, van de werkvloer tot aan de raad van bestuur, mee te krijgen.
Careyn is een zorgorganisatie in Zuid-Holland en Utrecht, die zich inzet voor de gezondheid en het welzijn van haar klanten en vooral voor kwetsbare ouderen. Careyn is al vroeg is gestart met verduurzaming en heeft een duurzame historie. Zo verlaagt Careyn actief de CO2-uitstoot en de afvalberg, loost geen medicijnen in het afvalwater en werkt aan een gezond leefklimaat in de zorgcentra voor bewoners en medewerkers. Zij zijn het stadium van pionier in duurzame zorg voorbij gegaan.
Duurzame historie van Careyn
In 2016 sloot Careyn zich al aan bij de Green Deal ‘Nederland op weg naar Duurzame Zorg’.
In 2020 behaalde Careyn het ‘zilveren certificaat van de Milieuthermometer Zorg’ voor negen locaties.
In 2022 behoudt Careyn het ‘zilveren certificaat van de Milieuthermometer Zorg’ voor negen locaties.
Op 16 juni 2022 ondertekende Careyn het ‘Convenant Green Deal Zorg Rijnmond 2022-2025’ samen met de zorgaanbieders in regio Rijnmond en Milieudienst Rijnmond(DCMR), Stichting Stimular en Milieu Platform Zorgsector.
Arno van der Spek is sinds 2017 als facilitair specialist actief bezig met het verduurzamen van de facilitaire processen binnen Careyn. Na jaren in een van de vier districten te hebben gewerkt kreeg Arno de mogelijkheid om op concern niveau duurzaamheid te verwerken in alle facilitaire processen. “Ik kreeg de opdracht om Careyn te laten certificeren op de criteria van de Milieuthermometer Zorg. Dit hebben we bereikt voor de negen locaties met het grootste energieverbruik. Irene Straatsburg kwam in 2021 het team versterken als programmamanager verduurzaming, waardoor we mooie stappen hebben kunnen maken”, aldus Arno. Door hun ervaring en samenwerking heeft Careyn de zilveren certificaten van de negen locaties weten te continueren. Zij zijn vooral trots op hoe steeds meer medewerkers van Careyn samen werken aan duurzaamheid.
“Duurzaamheid klinkt vaak heel groot, maar dat valt reuze mee. Het gaat vaak om kleine dingen, zoals het gebruiken van een LED lamp in plaats van een gewone lamp, het uitdoen van het licht als je je kantoor verlaat of bewust omgaan met eten en zo min mogelijk weggooien”.
Arno van der Spek, facilitair specialist & Irene Straatsburg, programmamanager verduurzaming
Duurzame Drive: “Careyn wil zorgen voor een leefbare omgeving. Voor bewoners en cliënten, voor medewerkers en vrijwilligers. Vandaag en in de toekomst”
Arno vertelt: “De zorg voor mensen zit bij de medewerkers van Careyn in het DNA. Dat is ook waarom we er zijn. Maar de zorg voor het milieu is voor Careyn ook heel belangrijk. Careyn wil zorgen voor een leefbare omgeving. Voor bewoners en cliënten, voor medewerkers en vrijwilligers. Vandaag en in de toekomst”.
Careyn spant zich daarom graag in voor duurzaamheid en daarbij hoort Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Dat vindt ook de raad van bestuur. De duurzame drive is ontstaan bij de raad van bestuur, die in 2016 de Green Deal Duurzame Zorg omarmde. Vanuit de belofte en ondertekening in 2016 werden ook diverse projectleiders (techniek, facility management, inkoop, vastgoedontwikkeling, facilitair coördinatoren en huismeesters) gemotiveerd en betrokken bij de activiteiten voor de certificering voor de Milieuthermometer Zorg. Ook de twee directeuren bedrijfsvoering (verantwoordelijk voor o.a. Facility Management, Inkoop, Financiën, HR) zijn van meet? af aan geïnformeerd en betrokken bij het ontwerpen van het beleid voor duurzaamheid. Inmiddels (in 2022) zijn de directeuren van de 4 districten, hun MT-secretarissen en HR Business Partners ook goed op de hoogte en wordt duurzaamheid een vast onderdeel van het jaarplan voor elk district. Ook worden zij betrokken bij de grote stappen die we moeten nemen in bijv. het beleid voor meer duurzame mobiliteit en het verbeterplan duurzame voeding.
In 2020 heeft de manager Facility Management samen met Arno van der Spek (als facilitair specialist Duurzaamheid, Energie en Wagenpark), de afdeling Inkoop en de afdeling vastgoedontwikkeling het eerste beleid Duurzaamheid & Milieu 2020-2023 geschreven met 4 belangrijke bijlagen:
1. Duurzaamheid binnen inkoopbeleid
2. Verduurzamen vastgoed Careyn 2020-2023
3. Duurzaamheid binnen wagenparkbeleid Careyn 2020-2023
4. Richtlijn voor de toepassing van zonnepanelen met als doelstelling om de CO2 uitstoot en daarmee het energieverbruik door Careyn, sterk te reduceren.
De RVB heeft duurzaamheid in de kaderbrief van 2021 en 2022 opgenomen. In 2021 heeft het bestuur de directies en het management opgeroepen om gericht actie te ondernemen op duurzaamheid. De RvB vindt het van belang dat directie en management duurzaamheid op de agenda hebben staan. De duurzaamheidsdoelstellingen (vastgelegd in de routekaart CO2-reductie vastgoed) zijn gekoppeld aan het meerjarenonderhoudsplan (MJOP). “In 2022 verankeren we Duurzaamheid nog sterker in de strategie als een van de 6 thema’s in het nieuwe Strategische Vastgoedplan en de visie op Wonen en Zorg. Bij het ontwikkelen van de visie op Wonen en Zorg veel externe en interne partijen geraadpleegd. Zo krijgen steeds meer mensen binnen de organisatie te maken met duurzaamheidsdoelstellingen.”
Daarnaast merken Irene en Arno op dat de Centrale Cliëntenraad (CCR) en de OR positief en enthousiast zijn, blijkens de positief kritische vragen en enthousiaste reacties op de prestatie die Arno en Irene gaven aan de CCR en de OR over de vorderingen en de toekomstplannen op duurzaamheid.
Duurzaam denken en doen
Sinds de ondertekening van de Green Deal Duurzame Zorg (2016) werkt Careyn met het instrument de Milieuthermometer Zorg. Dit is een certificeerbaar milieumanagementsysteem dat een duurzame bedrijfsvoering stimuleert en borgt. Door het uitvoeren van meerdere duurzame en energiebesparende initiatieven verbetert Careyn haar milieuprestaties. Dit heeft geleid tot de zilveren certificering eind oktober 2020 en behoud van de certificaten in 2022. Een onderdeel van de certificering was het actualiseren van het duurzaamheidsbeleid tot een integraal beleidsplan. Daarnaast is een CO₂-reductieplan opgezet en is onder andere een onderzoek naar voedselverspilling op te certificeren Woonzorglocaties gedaan.
“Met de Milieuthermometer Zorg hebben we een prachtig instrument om op al onze locaties te blijven werken aan de verduurzaming van onze bedrijfsvoering”
Arno van der Spek, Facilitair Specialist
Verduurzaming vereist een ketenaanpak
Een ketenaanpak is nodig om de zorg te verduurzamen. Een goed voorbeeld van een ketenaanpak is de inkoop van onze producten en diensten. In het beleid Duurzaamheid & Milieu 2020-2023 was al een eerste aanzet gegeven voor meer duurzaamheid binnen het inkoopbeleid. In het najaar van 2022 wordt het inkoopbeleid grondig herzien en zullen de verwachtingen aan een leverancier of dienstverlener explicieter worden. Irene vertelt: “Onze inkopers hebben een inkoopmemo met de minimumeisen waaraan producten en diensten moeten voldoen die in de Milieuthermometer Zorg genoemd worden, waaronder facilitaire producten. De milieueisen die in het certificatieschema zijn verwerkt bevatten onder meer de minimum eisen die de overheid hanteert voor deze productgroepen (PIANOo).
Concreet verwachten we bijvoorbeeld van witgoedleveranciers, dat zij energiezuinig witgoed in het assortiment aanbieden. De duurzame keuzes worden door de afdeling Inkoop in het bestelsysteem als eerste getoond, zodat een facilitair coördinator op een Woonzorglocatie meteen ziet welke wasmachine of droger de meest duurzame keuze is wanneer een machine vervangen moet worden.
Duurzame reiniging bij Careyn
Het bedrijf dat in onze Woonzorglocaties schoonmaakt heeft in een schoonmaakplan een duurzame werkwijze geborgd en gebruikt hiervoor milieuvriendelijke schoonmaakmiddelen volgens de eisen van de Milieuthermometer zorg.
Daarnaast heeft Careyn voor professionele vaatwas- en textielwasmachines gekozen voor duurzame reinigingsmiddelen met een erkend ecolabel en een doseersysteem om de impact op het milieu te verkleinen. Dit zorgt ook voor het verlengen van de levensduur van de machines en voor kostenbeheersing.
“Vroeger hadden we ook niet elke dag een stuk vlees!” gaven de leden van de Centrale Cliëntenraad
Dat spoort Irene aan om wel te proberen om meer plantaardige eiwitten (in plaats van dierlijke eiwitten) op het menu in te brengen.Arno van der Spek, facilitair specialist & Irene Straatsburg, programmamanager verduurzaming
Duurzame feiten, fabels of dilemma's
Ook Arno en Irene hebben de nodige fabels voorbij zien komen, de feiten opgezocht en voor dilemma's gestaan. Helaas is het een fabel, dat oudere bewoners/cliënten geen duurzamere voeding op het menu willen. “Vroeger hadden we ook niet elke dag een stuk vlees!” gaven de leden van de Centrale Cliëntenraad aan. Dat spoort Irene aan om wel te proberen om meer plantaardige eiwitten (in plaats van dierlijke eiwitten) op het menu in te brengen. Het bijbehorende dilemma is, dat de zorgmedewerker van nature met hart en ziel heel goed voor de bewoner/cliënt wil zorgen, maar liever niet experimenteert met voeding, die een bewoner nog niet kent of misschien niet lekker gaat vinden. Dus moeten we zoeken naar eiwitrijke voeding, die bewoners wel kennen zoals een bonenschotel.
Soms horen we de fabel, dat duurzaamheid de medewerkers niet interesseert. Maar het verassende feit is: in een klein onderzoek onder 33 thuiszorgmedewerkers bleek dat bijna iedere medewerker bekend was met maatregelen tegen verspilling van water en energie en iets over duurzaamheid wist te vertellen. Een ander feit: wij worden steeds vaker benaderd door collega’s die (op eigen initiatief) iets willen doen aan duurzaamheid.
Een ander dilemma volgens Irene: “de spanning tussen ambitie, goede wil en besef enerzijds en tijdgebrek, werkdruk en nog weinig urgentiebesef anderzijds.” Dit vraagt om een lange adem. Verduurzaming is een marathon, geen sprint. Gelukkig hebben we de wind nu mee en gaan steeds meer Nederlanders inzien, dat iedereen een steentje kan bijdragen tegen verspilling. Niet alleen thuis maar ook op het werk.
Een duurzame toekomst
Careyn wil vaart zetten achter verduurzamen en zich continu blijven verbeteren op het gebied van duurzaamheid. Arno vertelt: “De raad van bestuur heeft een bredere opvatting van het begrip zorg: Careyn zorgt voor mens én milieu. De raad van bestuur stelt ambitieuze doelen voor duurzaamheid en streeft naar het gouden certificaat voor minimaal drie locaties, behoud van de zilveren certificaten voor minimaal zes locaties en het bronzen certificaat voor de overige locaties en het hele bedrijf. Daar werken we nu al aan. Ook gaan we verder met onze plannen voor verduurzaming van de voeding, het wagenpark en de fietsen. Kortom, genoeg te doen!”
Concrete plannen zijn:
- Meer verduurzaming doorvoeren op de (natuurlijke) momenten van onderhoud en vervanging van installaties.
- Kleine lekkages van water opsporen door nauwkeurige metingen van waterverbruik.
- Energieverbruik, waterverbruik en afvalproductie (samengevat in de Milieubarometer) bespreken op elke woonzorglocatie met managers, facilitair coördinatoren, huismeesters e.a. om samen te onderzoeken waar en hoe vermindering mogelijk is.
- Meer duurzame voeding op het menu (minder dierlijke eiwitten).
- Mobiliteitsbeleid ontwerpen en afspreken om minder brandstof te verbruiken in het zakelijke personenverkeer en het woon-werkverkeer. Bijv. meer e-bikes aanschaffen voor thuiszorgteams.
- Incontinentiemateriaal apart inzamelen voor een duurzame verwerking in de ARN centrale in Weurt, nu nog de enige in Nederland die incontinentiemateriaal kan verwerken zonder verbranding.
Leerpunten & tips van Irene Straatsburg en Arno van der Spek
- Blijf positief en help iedereen, die actief wil bijdragen of een goed idee heeft, om van plan naar uitvoering te komen. Dat klinkt misschien makkelijk maar dat vraagt wel om projectvoorbereiding, commitment, planmatig werken en afmaken waar je aan begonnen bent.
- Zorg dat je iedereen juist informeert: een manager zorg op een woonzorglocatie wil juist wel graag geïnformeerd blijven over duurzaamheid. Ook al staat het niet het allerhoogste op de agenda, want daar staat met stip de zorgverlening.
- Betrek ook de Cliëntenraad en Ondernemingsraad bij de duurzame ontwikkelingen.
Zo krijg je aldus Irene en Arno de duurzame beweging binnen jouw zorginstelling op gang.
