Hoe Annie Dijkshoorn al in een vroeg stadium werd meegenomen in de duurzaamheidsvisie van GGZ Delfland
In de interviewreeks ‘Verduurzamen van de zorg doen we samen’ hebben wij Annie Dijkshoorn, één van de Duurzame Denkers en een voorloper in een duurzame geestelijke gezondheidszorg (ggz), een aantal vragen gesteld over de motivatie tot verduurzaming. Zij geeft inzicht in hoe GGZ Delfland is gestart, welke veranderingen zij hebben doorgevoerd en hoe zij probeert zoveel mogelijk mensen binnen de organisatie, van de werkvloer tot aan de raad van bestuur hierin mee te krijgen.
GGZ Delfland helpt jongeren, volwassenen en ouderen met psychische problemen de regie over hun leven te hervinden. Een duurzame bedrijfsvoering is iets waar GGZ Delfland al jaren geleden op in heeft gezet Ook zij zijn het stadium van pionier in duurzame zorg voorbij gegaan. De drive om te verduurzamen gaat verder dan alleen wettelijk voorgeschreven is. Duurzaam denken is hiermee verweven in de missie en visie van GGZ Delfland en spitst zich niet alleen toe op het leveren van goede zorg, maar ook de verantwoordelijkheid van de impact op het milieu voor toekomstige generaties. In 2019 werden de eerste drie vestigingen van GGZ Delfland bekroond met het zilveren certificaat van de Milieuthermometer Zorg. Hiermee waren zij een van de eerste zorginstellingen in Nederland met dit keurmerk volgens de toen geldende nieuwe criteria.
Duurzaamheid loopt al langere tijd als groene draad door de loopbaan van Annie Dijkshoorn. In 2016 was zij al actief als medewerker programma duurzaamheid, gevolgd door inkoper, milieucoördinator en per september 2020 officieel Duurzaamheidscoördinator.
Trots meldt Annie dat GGZ Delfland opnieuw het zilveren certificaat van de Milieuthermometer Zorg heeft ontvangen. Dit keer voor alle eigendomspanden van GGZ Delfland gelegen in Delft, Schiedam, Rotterdam, Berkel en Rodenrijs en Bergschenhoek. Hiermee is GGZ Delfland de eerste GGZ instelling in Nederland die volgens de aangescherpte eisen van de nieuwste versie van de Milieuthermometer Zorg 6.0 positief is beoordeeld.
“Naast de focus op verminderen CO2 uitstoot vind ik persoonlijk het reduceren van afval en hergebruik een belangrijke missie.”
Annie Dijkshoorn, duurzaamheidscoördinator
Duurzame drive: “We willen altijd de beste zorg geven en die verantwoordelijke rol willen we graag op ons nemen”
Een belofte die GGZ Delfland uitspreekt naar haar cliënten. We zijn er nog niet, maar hebben er vertrouwen in dat we ze waar kunnen maken, maar dan wel met alle mensen die belangrijk voor ons zijn is het streven van de zorgorganisatie ook wanneer het gaat om duurzame zorg.
Tijdens de start van het duurzaamheidsprogramma werden managers uit diverse onderdelen uit de organisatie betrokken, dus niet alleen vanuit bedrijfsvoering, maar ook uit het primaire proces.
Het werd bewust een programma genoemd en geen project aangezien een project een einddatum heeft en dit een continu programma moet zijn, want het wordt steeds groter en er komt steeds meer werk bij kijken vanuit de toenemende wet- en regelgeving vanuit de Nederlandse overheid en de Europese klimaatdoelstellingen die hiermee gemoeid zijn.
Na twee jaar ondersteuning, steun vanuit de directie en door noeste arbeid was GGZ Delfland zover om het bronzen certificaat van de Milieuthermometer Zorg aan te vragen en de audit hiervoor in te plannen. De balans werd opgemaakt en al snel werd bij het team duidelijk dat er al aan zoveel eisen werd voldaan voor het zilveren certificaat dat zij besloten ook duurzaam inkopen op de rit te krijgen en direct voor zilver te gaan. De hoofdlocatie, tevens grootste locatie, is als eerst gecertificeerd gevolgd door twee andere buitenlocaties. Vanuit de centrale organisatie kun je als zorginstelling bepaalde zaken op orde stellen zoals; afval, energie en schoonmaak en dit kun je dan eenvoudig door vertalen naar je andere (decentrale) locaties.
Annie vertelt: “Nog niet iedere zorginstelling heeft een duurzame drive en prioriteit voor verduurzamen, doordat dit vaak een grote financiële impact heeft. Met name de investering in vastgoed. Die kosten moet je als zorginstelling ook maar kunnen dragen. Gelukkig komt er binnenkort weer een subsidie voor de zorg beschikbaar. Met het oog op de toekomst kun je als zorginstelling niet anders, want je moet! De wet- en regelgeving wordt de komende jaren alleen maar strenger en veelomvattender. Een belofte die GGZ Delfland uitspreekt naar haar cliënten. We zijn er nog niet, maar hebben er vertrouwen in dat we ze waar kunnen maken, maar dan wel met alle mensen die belangrijk voor ons zijn is het streven van de zorgorganisatie ook wanneer het gaat om duurzame zorg.
Daarnaast hebben wij gemerkt dat onze medewerkers duurzaamheid erg belangrijk vinden en dat dit voor sommige toekomstige medewerkers ook bepalend is in de keuze voor welke zorginstelling zij willen werken. Dus ook vanuit goed werkgeverschap motiveert verduurzaming GGZ Delfland”.
Duurzaam denken en doen
Annie vertelt: “Duurzaam denken en doen is bij onze organisatie in de genen gaan zitten. We voorkomen bijvoorbeeld voedselverspilling bij de bereiding van verse maaltijden en hechten veel belang aan duurzaam inkopen. We zijn trots op ons groene terrein en duurzame mobiliteit staat hoog op de agenda. Zo zijn er recent een aantal e-bikes aangeschaft voor de behandelaren. Hiermee willen wij onze behandelaren stimuleren om op de fiets de cliënt te bezoeken. Ook hopen wij ze te motiveren duurzamere keuzes te maken als het gaat om woon-werk verkeer en de auto vaker te laten staan.
Toch blijft het een uitdaging om mensen op de werkvloer mee te krijgen. Vooraf was er een duidelijke strategische visie, waren er voldoende financiële middelen om centrale zaken vanuit vastgoed te veranderen en was er voldoende draagvlak vanuit de directie. De uitdaging kwam vooral bij de praktische zaken zoals medewerkers en cliënten mee te krijgen in bijvoorbeeld afvalscheiding, lichten uitzetten wanneer je ze niet gebruikt, bepaalde voeding te introduceren om de behoefte van patat met snacks te veranderen naar ‘een lekkere verantwoorde maaltijd’. Vaak zijn dit soort gedragsveranderingen in het hoofd van de cliënt en medewerker erg lastig. Of soms gingen teams enthousiast aan de slag, maar haakten na verloop van tijd af. Je moet duurzaamheid levend houden en ervoor waken telkens in de waan van de dag te belanden.
We investeren daarom veel in ‘Green Teams’. Dit door op zoveel mogelijk locaties teams te vormen met meerdere mensen die zich opstellen als aandachtsfunctionaris duurzaamheid. De Green Teams, bestaande uit collega’s van alle afdelingen binnen de organisatie hebben continue aandacht voor duurzaamheid in de dagelijkse processen, maar ook binnen projecten en innovaties”.
Verduurzaming vereist een ketenaanpak
Een van de meest inspirerende quotes over duurzaamheid vindt Annie:
"The greatest threat to our planet is the belief that someone else will save it." - Explorer Robert Swan
Annie legt uit dat je naast het maken van keuzes binnen je eigen organisaties je met verduurzamen echt afhankelijk bent van de toeleveranciers en zij verwacht meer bewustwording bij iedere schakel in de keten. Zo hebben we als zorginstelling een enorme afvalberg dat veelal bestaat uit eenmalig te gebruiken (plastic) producten.
Soms kun je niet alles vervangen dat van plastic is gemaakt, want plastic is ook heel functioneel, zo is plastic licht en sterk en dat heeft ook zeker voordelen. Stel je voor dat wij al onze frisdrankverpakkingen vervangen voor iets anders dan plastic dan neemt ook het gewicht toe en zorgt dat ook weer voor extra energie verbruik en uitstoot. Wij hebben producenten en leveranciers nodig die ons helpen minder plastic, transport, water en energie te gebruiken. Door o.a. grondstoffen efficiënter te gebruiken tijdens de productie. Daarnaast verwachten wij van de keten dat het ‘rest product’ dat overblijft ook weer hergebruikt kan worden of de levensduur van apparaten verlengd kan worden door; Repair, Refurbish, Remanufacture en Repurpose (Dit verwijst naar de zogenaamde R-ladder die wordt gerelateerd aan de mate van circulariteit). En het afval dat in Nederland wordt geproduceerd niet elders op de wereld terecht komt of verbrand hoeft te worden.
Wij hebben vooral door te vragen al verandering gebracht in onze keten en bij onze partners. Wij vinden het fijn dat partijen proactief met ons meedenken, maar dat is nu nog niet altijd het geval. Daarnaast hopen wij dat onze toeleveranciers nog meer voor ons gaan betekenen bij het streven naar meer circulair werken. Zoals het terugnemen van lege cartridges en witgoed. Bruikbare onderdelen kunnen hergebruikt worden of als homogene afvalstroom gerecycled worden.
Annie verwacht ook echt voor de toekomst dat toeleveranciers nog meer hun rol pakken om proactief na te denken hoe zij hun processen kunnen inrichten om die verduurzaming in de keten verder door te ontwikkelen.
Duurzame reiniging bij GGZ Delfland
Waar mogelijk kiest GGZ Delfland altijd voor de optie een Ecolabel product te kiezen in combinatie met een doseersysteem en energiezuinige machines. De laatste jaren heeft Annie hier veel mee te maken gehad en heeft dit als prioriteit gesteld bij het maken van keuzes omtrent afwas- en textielwas oplossingen.
Zo werken zij, waar mogelijk, op de meeste locaties met duurzame textiel was en vaatwasmachines in combinatie met hooggeconcentreerde Ecolabel reinigingsmiddelen die via een doseersysteem automatisch in de juiste dosering worden gedoseerd. Dit zorgt niet alleen voor kostenbeheersing, maar ook voor behoud van de machines en minimale impact op het milieu.
Duurzame feiten, fabels of dilemma's
Annie heeft de nodige fabels voorbij zien komen, de feiten opgezocht en voor dilemma's gestaan. Veiligheid en hygiëne staan bij GGZ Delfland altijd stipt op nummer 1 en worden verkozen boven duurzaamheid. Dus wanneer er nieuwe duurzame ideeën worden gepresenteerd moet er altijd goed onderbouwd worden welke impact dat mogelijk kan hebben op de veiligheid en hygiëne. Wanneer dit in conflict komt dan wordt het idee afgewezen en dit zorgt soms voor de nodige dilemma's waar Annie dan op stuit.
"Neem bijvoorbeeld de porseleinen kopjes en de kartonnen kopjes. Op veel plekken werken wij met herbruikbare porseleinen kopjes en glaswerk, maar er zijn ook plekken waar we zowel herbruikbaar als kartonnen bekertjes aanbieden. Regelmatig wordt uit gemak of veiligheidsoverweging de keuze gemaakt voor kartonnen bekers. Dit willen we zoveel mogelijk reduceren. In 2023 wordt dit ook wettelijk vastgelegd.
Recent ontstond ook een ander dilemma op een van de woningen waar zij het gesprek aanging over het gebruik van wasmiddelen in tablet vorm zonder Ecolabel. Zij informeerde de medewerkers over de garantie van een Ecolabel doordat het getest is op een aantal eisen. Annie vertelt: “Op sommige vaat- of textiel wasmachines zit geen doseersysteem dan stelde ik voor een Ecolabel product te gebruiken. Medewerkers gaven vervolgens zelf aan dat deze niet in een tabletvorm beschikbaar waren en hierdoor weer het risico op overdosering ontstaat wanneer cliënten zelf de was doen. Een wastablet staat garant voor een maximaal aantal kilo. “Dus ja, daar hebben ze wel een punt, want anders gieten ze vaak te veel product uit de flacon en dan beïnvloed je ook negatief het milieu” vertelt Annie.
Een duurzame en toekomstbestendige toekomst
Ondanks dat GGZ Delfland verduurzamen al jaren geleden heeft ingezet en duurzaam denken en doen in de genen is gaan zitten heeft de zorgorganisatie nog steeds duurzame ambities voor de toekomst. Een van de pijlers is duurzame mobiliteit, dit staat hoog op de agenda. Daarnaast is er een start gemaakt bij de nieuwbouwlocatie ‘Het Paard’ dat het eerste gasloze en een BENG (Bijna Energie Neutraal Gebouw) locatie is dat begin dit jaar in april zijn deuren opende.
GGZ Delfland ondertekende recent (16 juni 2022) in het kader van een duurzame toekomst de Green Deal Duurzame Zorg regio Rijnmond samen met de zorgaanbieders in regio Rijnmond, DCMR, Stichting Stimular en het Milieu Platform Zorgsector (MPZ). Hiermee willen de partijen, ieder vanuit hun eigen verantwoordelijkheid, samen invulling geven aan de afspraken uit het Klimaatakkoord van 2019, het rijksbeleid voor een breed gedragen toekomstbestendig energiebeleid en ook een in de toekomst circulaire bedrijfsvoering.
De behaalde zilveren certificaten motiveert GGZ Delfland om te laten zien dat zij het juiste pad zijn ingeslagen met het verduurzamen van hun zorgorganisatie en actief zijn om de doelstelling van het verkleinen van de CO2-footprint te behalen.
Annie vertelt: “Alle eigendomslocaties hebben nu een zilveren certificaat van de Milieuthermometer Zorg, een gouden certificaat blijft wel lonken met name door het officiële nationale keurmerk Milieukeur dat hieraan vasthangt, maar we moeten nu goed kijken welke zaken we nu al op orde hebben en moeten stellen bij bepaalde vastgoedzaken. We hebben nu voor de komende drie jaar het certificaat met de jaarlijkse hercontrole waarbij iedere keer een ander aspect aan bod komt. Dat is voor ons ook echt wel een motivatie om op scherp te blijven staan. Je wilt tenslotte nooit terug in certificering.
Leerpunten & tips van Annie
- Betrek het bestuur bij de duurzaamheidsmissie. Dit maakt het kunnen uitvoeren van acties en van bepaalde investeringen gemakkelijker.
- Zie duurzaamheid als een programma en niet als project!
- Investeer in ‘Green Teams’ met aandachtsfunctionarissen duurzaamheid die continue aandacht hebben voor duurzaamheid in de dagelijks processen, maar ook binnen projecten en innovaties.
- Staar je niet blind op enkel het hebben van Ecolabel producten, maar ook op de manier van doseren.
- Ga het gesprek aan met je leverancier en bespreek hoe je samen de hoeveelheid waste terug kunt dringen.
- Overtuig je collega’s met duurzame ideeën altijd door goede research aan te leveren aangaande hygiëne en veiligheid.
- Zoek contact met Milieu Platform Zorg om te kijken wat zij voor jouw organisatie kunnen betekenen.
- Geef voorlichting aan medewerkers en cliënten om draagvlak te creëren door duurzaamheid van jouw organisatie te integreren bijvoorbeeld in een introductiedag.
Zo krijg je aldus Annie de duurzame beweging binnen jouw zorginstelling op gang.
